انتقاد تلخ نیویورک تایمز از افتضاح هنری جمهوری اسلامی به نام «سمفونی صلح و دوستی»

صبح امروز مقاله ای در روزنامه نیویورک تایمز در مورد تور دولتی ارکستر سمفونیک تهران و کیفیت بسیار پائین موسیقی اجرا شده توسط آنها منتشر شده بود تحت عنوان «نتهای تلخ دیپلماسی هنری ایران،» که احساس کردم ارزش ترجمه کردن اینجا داشته باشد. گفتنی است که همین امروز ترجمه نه چندان مفیدی از این مقاله هم در سایت صدای امریکا منتشر شده است، اما به نظرم آمد آن ترجمه آنچنان که باید حق پیام مطلب و لحن نویسنده آن را ادا نکرده است، این است که تصمیم گرفتم تا اینجا قسمتهائی از آن مقاله را ترجمه و در خدمت دوستان ایرانی قرار دهم.

نتهای تلخ دیپلماسی هنری ایران
به قلم مایکل کیملمن MICHAEL KIMMELMAN
روزنامه نیویورک تایمز، سوم ماه فوریه ۲۰۱۰ میلادی

ژنو، اواخر ماه گذشته: حدود همان زمانی که دولت ایران مشغول اعدام دو زندانی سیاسی دیگر، و متهم ساختن نه نفر دیگر به یک جرم با حکم اعدام، یعنی جنگ علیه خدا بود، ارکستر سمفونیک تهران به خرج همان دولت عازم یک تور اروپائی بود که همین هفتهٔ گذشته به پایان رسید.


ارکستر تهرانی چیزی به نام «سمفونی صلح و دوستی»، ساخته مجيد انتظامی را اجرا کرد که مرثیه نامه ای است در چهارموومان، و ترکیبی از یک مشت سر و صدای نظامی و مقدار حیرت آور و مضحکی از ناتوانی هنری که به گزارش تهران تایمز اول بار در ماه فوریه گذشته در ایران به مناسبت سی امین سالگرد انقلاب اجرا شده بود، و تیتر آن را برای مناسبت این سفر عوض کرده بودند.

سالها پيش، اين کار شوروی بود که در همان وقتی که معترضینش را به اردوگاههای کار میفرستاد از آنطرف هم گروههای رقص باله و موسیقی به کشورهای دیگر میفرستاد، و آنوقت تماشاگران غربی مجبور بودند تصمیم بگیرند که آیا دیدن هنرمندان بزرگی که خود مهره های دولت کمونیست شده بودند ارزش همدست شدن با دولت شوروی و شرکت در برنامه هائی اینچنینی را دارد یا نه.

از مرثیه تا مضحکه

ارکستر تهرانی تورش را دو هفته پيش از استراسبورگ فرانسه شروع کرد و بعد سمفونی آقای انتظامی را به بروکسل، رتردام، و رم برد، و يکشنبه اینجا (ژنو) آمد، با بليط های مجانی که کنسولگری ايران به افراد منتخب خودش داده بود به این امید که اعتراض ها و تبلیغات منفی را به حداقل برساند. ظاهرا دفتر جهانگردی ژنو هم چند تائی بلیط برای تالار ويکتوريا پخش کرده بود، اگرچه تالار هم دست آخر پر بود از صندلی های خالی.

من که شمردم، حدود سيصد نفر آنجا بودند، در تالاری که برای بيشتر از هزار نفر ساخته شده. تعداد زیادی از همانهائی هم که آمده بودند به محض شروع نوازنده ها با شنیدن موسیقیشان خیلی سریع از همان راهی که آمده بودند برگشتند، از جمله یک آهنگ ساز جوان سویسی و دوست دخترش، که وقتی از این آهنگساز پرسیده بودم آنجا چکار میکنند، گفته بود «امشب بیکار بودیم و نمیدانستیم چکار کنیم، دفتر توریسم هم بلیط مجانی میداد، خوب گفتیم بیائیم اینجا.» هنوز نیم ساعتی از شروع برنامه نگذشته بود که این زوج آرام و آهسته با چهره ای پشیمان تالار را ترک کردند.

و خوب کی می توانست آنها را سرزنش کند؟ آخر برنامه هم معترضين ایرانی روی صحنه رفتند و دسته گل هائی را در جای رهبر ارکستر گذاشتند و (به فارسی) اعلام کردند که این دسته گل ها به احترام معترضانی است که در ايران اعدام شده اند. نوازنده ها و خواننده ها هم سریع از صحنه کنار کشیدند و در حاشیه گم شدند.

همانطور که میشد پيش بينی کرد، معترضين همه جا عليه اين تور تظاهرات به راه انداختند. در بروکسل پلاکاردهائی داشتند که رویش نوشته بود «جمهوری اسلامی در داخل آزادی را سرکوب ميکند و در خارج کنسرت مجانی ميدهد.» وضعیت در رتردام به برخوردهای فيزيکی کشیده شد. آقای «هری ون بومل»، نماينده پارلمان هلند در مصاحبه با يک راديوی فارسی گفت دولت هلند بايد خجالت بکشد که اجازه داده است در حالی که مردم در ایران به دار آویخته میشوند جمهوری اسلامی اینجا کنسرت برگزار کند [. . . .]

و اما در مورد کیفیت موزیک هم همین کافی است که بگوئیم که ظاهرا برخی موزیسین ها درخود ایران هم گلایه کرده بودند که کیفیت این کار در حدی نیست که به خارج فرستاده شود. و حق با آنها بود! موسیقی این «سمفونی» برای یک ارکستر، گروه کر، یک تکخوان، گیتار برقی، پیانو با امپلیفایر نوشته شده و یک لشکر چنگ نواز هم ظاهرا برای آشفته تر کردن هرج و مرج به آن اضافه شده بود. و خود سمفونی هم چیزی بود در حد لحظات کوتاهی از ملودی آهنگین که در میان حملات طولانی طبل ها گم میشدند، همراه با اشارات دزدیده ای به «دکتر ژیواگو» و «سلطان حلقه ها» در کنار «ویوالدی» و «ویولن زن روی پشت بام.» از این که بگذریم، بقیه ۷۵ دقیقهٔ «سمفونی» عبارت است از یک گروه طبل زن که با تمام قدرتشان و تا حدی که با گذشت هر لحظه خنده آورتر میشود بر روی طبلهای گوشخراش خود میکوبند [ . . . . . ]

«ریچارد تاروسکین،» موسیقی شناس امریکائی میگوید، «هنر از خطا عاری نیست. هنر میتواند به انسانها لطمه بزند.» بله، میتواند. حتی کاری مثل این، موزیکی که ناآگاهی سمفونیک آن به نحوی کاملا غیر اتفاقی نشان دهنده این است که تا چه حد ایران از غرب بی اطلاع مانده است. ارکستر سمفونیک تهران سالها پیش نمونه ای مثال زدنی از قدرت فرهنگی کشور ایران بود، اما آن شب غیر ممکن بود که بتوان به آن نگریست و به حال موزیسین هایش احساس ترحم نکرد، موزیسین هائی که زندگی خود را صرف یادگرفتن فرهنگ کلاسیک موسیقی اروپائی کرده اند و اکنون تا حد اجرای چنین چیزی تنزل پیدا کرده بودند.

یک ایرانی در میان تماشاگران که در ژنو زندگی میکرد و مثل بقیه خواست که ناشناس باقی بماند، گفت گوش کردن به این قطعه موسیقی بی اختیار صورت احمدی نژاد را در ذهنش تداعی میکرد، و ادامه داد، «ولی دلم برای این موزیسین ها میسوزد، اینها هم مثل بقیه ما قربانی شده اند.»