نتایج گفتگوی امروز من با مهدی یحیی نژاد

امشب وقت زیادی برای نوشتن ندارم متاسفانه، و از فردا صبح هم که چند روزی در سفر خواهم بود و فرصت اینجا آمدنم چندان نخواهد بود، از همه دوستان پیشاپیش عذر میخواهم به خاطر آن، اما میخواستم کمی در مورد صحبت که امروز با مهدی یحیی نژاد داشتم و نتیجه هائی که از آن عاید شد برایتان بگویم.

امروز یک مکالمه طولانی (بیشتر از دو ساعت)‌ با مهدی یحیی نژاد داشتم، که قبل از هر حرفی میخواهم از ایشان تشکر کنم و تبریک بگویم که تصمیم گرفته بر خلاف خامنه ای عمل کند و با سران فتنه وارد گفتگو شده. خارجی ها یک مثلی دارند که میگوید دیر از هیچوقت بهتره، و خودمون هم که میگیم جلوی ضرر را هروقت بگیری صرفه است. اگر این امکان به وجود بیاید که این قطار بالاترین را از سقوط کامل به دره سیاهی که جلویش دهان باز کرده نجات بدهیم، به گمانم هنوز ارزشش را داشته باشد که تلاش کنیم.

البته مکالمه ما به نتیجه عملی خاصی نرسید. حساب من که کماکان بسته است (نه اینکه تقاضای باز شدنش را کرده باشم، و نه اینکه اگر هم باز میشد من حاضر به فعالیتی هستم در حال حاضر) و جناب یحیی نژاد هم کماکان آن طوری که باید و شاید از خر شیطان پیاده نشده است، اما شاید دو نتیجه مثبت داشت این مکالمه، لااقل در ذهن من‌: یکی این بود که متوجه شدم وضعیت بیشتر از آنکه به رمانهای جاسوسی جان لوکاره شبیه باشد به نمایشنامه های تراژدی کلاسیک یونانی شبیه هست، و دیگری اینکه متوجه شدم اگرچه جناب یحیی نژاد هنوز از خر شیطان پیاده نشده اما به نظر میرسد به فکر پیاده شدن افتاده، و چه بسا حتی به فکر پیاده بازگشتن این مسیری که در طی یکی دو هفته گذشته سوار خر مذکور طی کرده.

به من اجازه بدهید که وارد جزئیات گفتگو نشوم، که به هر حال گفتگوئی دو نفره بود، اما حد اقل این دو نتیجه اصلی که عرض کردم را میتوانم بیشتر توضیح بدهم که منظورم چیست.

در مورد نتیجه اول، حرفم این است که برداشت من از سئوال و جوابهائی که با مهدی داشتم چنین است که ظاهرا نیازی به نگران بودن در مورد فروختن بالاترین به رژیم یا به سبزهای درون حکومتی و غیره نیست. البته همینطور که مینویسم اصلا مطمئن نیستم که این چقدر خوب است و چقدر بد. طبعا خوب است چون از یک احساس نگرانی و نیز یک احساس شکست بزرگ نجات میدهد ما را، که به هر حال بالاترین به دست رژیم نیافتاده است، اما چندان هم خوب نیست چون نشان از این دارد که ذهن جمعی و اذهان فردی ما هنوز به مرحله ای از جا افتادن نرسیده اند که بتوانیم آزادی و دردهای ناشی از زایمان آن را تحمل کنیم، و فعلا بایستی فکرش را و تصورش را حامله بمانیم و روزها و هفته ها را بشماریم در انتظار ساعت موعود.

همانطور که عرض کردم بعد از گفتگوی امروز این برایم روشن شد که اتفاقی که در حال افتادن است، جدا برخی از خصوصیات اساسی تراژدی های یونانی را دارد، از جمله اینکه به حکم روزگار و تاریخ و جامعه چیزها به شکلی ردیف میشوند یک آدم خوب به نحو «اجتناب ناپذیری» به نقطه ای میرسد که یا بلائی سرش میآید یا بلائی سر یک عده آدم بیگناه میآورد، بدون اینکه به نظر برسد هیچ راه پس و پیشی داشته باشد. البته یک جنبه دیگر این تراژدی های یونانی هم که هم اساسی است و هم به عقیده من بسیار مرتبط به این حکایت، جنبه ای است که به آن tragic flaw یا به قول ارسطو hamartia میگویند، به اینصورت که اغلب قهرمان یا یک کاراکتر مهم در تراژدی یک خصوصیتی دارد که اگر چه به چشم نمیآید، اما آن خصوصیت در او نوعی «سرسختی» یا «کله شقی» ایجاد میکند که در تحلیل آخر میشود گفت اگر همان خصیصه نبود شاید اودیپ مثلا این بلا را سر خودش و خانواده اش نیاورده بود، یا آنتیگون خودش را دار نزده بود...

زیاد به حاشیه رفتم، اصلا چرا راه دور برویم، مثالی که توی همین صحبت هم به میان آمد، حکایت دکتر مصدق خودمان که با آنهمه توان و ذکاوت قربانی دو چیز توامان شد:‌ از یکطرف جامعه ای که هنوز ساختارش دموکراتیک نبود و عملکردش در قالب چارچوب دموکراسی «فیت کامل» نمیشد، و از طرف دیگر شخصیت یا فردیت خودش که هنوز ساختارش دموکراتیک کامل نبود و نه از درون تفکر و دیدگاهش در برداشتی دموکراتیک از سیاست و جامعه ریشه داشت، و بالطبع نه از بیرون عملکرد و تصمیمهایش بر تاکتیکهای کاملا دموکراتیک بنا شده بود و بنا بر این این امکان را از مصدق سلب کرده بود که بتواند نظر و خواستهای شخصی خودش را قربانی احتیاجات دراز مدت یک سیستم دموکراتیک بکند.

این از این. که خوب البته غم انگیز است بخصوص اگر حقیقتا در همین بماند و این تراژدی هم با نابودی «بالاترین» به شکلی که میشناختیمش ختم بشود. اما حتی در آن صورت هم حقیقتش من کلا داستانهای تراژیک و قهرمانان عمیق تراژدی را خیلی بیشتر به شخصیتهای سطحی خائن در داستانهای جاسوسی ترجیح میدهم، گیرم نتیجه نهائی شان هم در عمل یکی به نظر برسد. میدانم که حرفهایم کمی مبهم هستند، و عذر میخواهم از اینکه جزئیات را بیشتر و روشنتر از این شرح نمیدهم، اما به گمانم اصل حرف را رسانده باشم.

ولی قسمتی که شاید برای ما از آن بخش اول حرفهایم مهمتر باشد همان است که عرض کردم به نظر میرسد مهدی یحیی نژاد خودش هم خیلی خوب متوجه باشد، یعنی این که چه بهای سنگینی در قبال تاکتیک «مشت آهنین» و تصفیه های شبانه خودش پرداخته و هنوز هم خواهد پرداخت. در واقع به نظر میرسد که صدای اعتراض ما و عمل اعتراض ما به اندازه کافی بلند و روشن بوده است که خوب و واضح به گوش ایشان برسد، و از آن مهمتر، که ایشان تصمیم گرفته نه مثل شاه عمل کند که خیلی دیر گفت «صدای انقلاب شما را شنیدم» و تازه همان موقع هم هیچ غلط جدی در موردش نکرد، و نه مثل خامنه ای که به خیال خودش میخواست اشتباه شاه را تکرار نکند و بنابراین به سیم آخر زد و در واقع به زبان بی زبانی گفت، «مردم هیچ غلطی نمیتوانند بکنند، من خودم ملت تعیین میکنم.»

منظورم این است که طبق آن چیزهائی که امروز جناب یحیی نژاد به من گفت، ایشان قصد دارد یک سری تغییرات جدی در شیوه مدیریت بالاترین ایجاد کند، از جمله اینکه قبول کرده که یک «هیئت نظارت» به وجود بیاید که سیاستگزاری های مختلف سایت از آن به بعد نه توسط ایشان و تک نفره، بلکه توسط آن گروه گرفته شوند و همان گروه هم در مقابل کاربران پاسخگو باشد، و دیگر اینکه تصمیم گرفته اند یک فردی را به شکل جدی به شغل دائمی «ارتباط جمعی» با کاربران سایت بگمارند.

خوب اینها هر دوشان بسیار کارهای مفید و خوبی هستند، و در واقع اگر به شکل صحیح و واقعی عملی شوند میتوانند بخشهای مهمی از خواسته های ما را پاسخ بگویند تا حدی که شاید حتی بتوانیم به بالاترین بازگردیم. اما اجازه بدهید همینجا قبل از اینکه یک قدم هم به جائی برداریم بگویم که چند نکته باریکتر زمو اینجاست که اگر نادیده گرفته شوند یا صحیح درک نشوند نه تنها همه این کارها به هیچ جائی نخواهد رسید، بلکه تنها حاصل آن هم مقدار زیادی وقت و انرژی هدر رفته از دو طرف خواهد بود. اجازه بدهید سریع یکی دو تا از این نکته ها که در ذهنم هستند را عرض کنم و مرخص بشوم. آنها عبارتند از:

• اول از همه اینکه اجرائی و عملی کردن چنین طرحی یک پیش نیازهائی دارد که مسئولیتشان بر عهده خود جناب یحیی نژاد است. به این صورت که ایشان با پاکسازی و خشونتهای اخیر یک عملی انجام داده اند که تاثیر منفی بسیار عمیقی بر جامعه کاربران گذاشته است، چه کاربرانی که مورد نوازش مستقیم این تصمیمها و تصفیه ها قرار گرفتند، چه آنانی که در همراهی و به پشتیبانی از گروه اول کار در سایت و درنتیجه عملا بخش بزرگی از مبارزه و فعالیتهای اجتماعی خود را متوقف کرده اند، و چه حتی آنانی که در سایت مانده اند و به تنهائی تلاش به کشیدن این بار کرده اند اما به دلیل افت شدید کیفی و کمی سایت قربانی نتایج ناشی از این بی تدبیری ها شده اند. این عمل ایشان به هیچ جا نخواهد رفت، و این ممکن نخواهد بود که ایشان مثلا حسابها را آرام آرام باز کنند و بخواهند بدون رسیدگی مستقیم به عملی که انجام داده اند و بدون بر عهده گرفتن کامل و روشن مسئولیت آن رفتار افراطی چنین گمان کنند که گوئی هیچ اتفاق مهمی نیافتاده و اکنون میتوان به صحنه برگشت و به دنبال روشهای تغییر سیستم مدیریت سایت گشت و دور هم به خوبی و خوشی زندگی کرد. به عبارت دیگر، در حال حاضر مسئولیت اولین قدم بر عهده ایشان است، ایشان بایستی حتما گامهای برداشته شده را عقبگرد کنند، آن هم به نحوی روشن، عمومی و با قبول کامل مسئولیت کار خود و اذعان به اشتباه و یا افراطی بودن کار خود. شکی نیست که ما آنقدر برای بالاترین به عنوان مشعلی که چند سال شعله امید ملی مان را حمل کرده است ارزش قائل هستیم، و آنقدر خود را به زحمات آقای یحیی نژاد به عنوان طراح، سازنده و حامل اولیه آن مشعل مدیون میدانیم که در صورتی که ایشان چنین میزان صداقت و شفافیت در قبول مسئولیت رفتار اشتباه خود نشان بدهند قادر باشیم به قول خارجی ها دشنه هایمان را خاک کنیم و به همراه ایشان به سوی آینده بهتری قدم برداریم. در واقع اگر چنین اتفاقی بیافتد چه بسا این زخمی که توسط جناب یحیی نژاد بر پیکر آزادیخواهی ایران وارد آمده است خود تبدیل به یک نقطه عطف مثبت و یک عامل قوت بشود. به هر حال من هم همراه با شما دوستان در انتظار خواهم بود تا طی روزهای آینده ببینیم در عمل ایشان به کدام سو گام خواهند برداشت.

اما دو نکته بعدی مربوط میشود به ایده ای که ایشان تحت عنوان یک شورای سیاستگزاری مطرح کردند، و اهمیت بسیار زیاد چگونگی انتخاب چنین هیاتی از دو لحاظ:

• یکی از لحاظ اینکه «چگونه»، یعنی در طی چه روندی و با چه نوع شفافیت عمومی این افراد انتخاب بشوند. خواه ناخواه چنین توقعی در میان نیست که لااقل در اولین دور این افراد از طریق یک رای گیری عمومی اینترنتی انتخاب شوند (اگر چه چنین اندیشه ای به هیچوجه نیز غیر منطقی و دور از ذهن نیست، و چه بسا اگر این هیات ها به نحو دوره ای انتخاب شوند بتوان لااقل به مرور زمان چنین روندی را برقرار ساخت. تصور ایجاد یک سنت رای گیری و انتخابات عمومی در جامعه ای مثل بالاترین با سی هزار عضو به هیچ وجه کار غیر ممکن یا خیالپردازانه ای نیست)، اما این توقع بدون شک و تردیدی وجود دارد که این افراد در پروسه ای روشن و شفاف و با آگاهی و موافقت عمومی کاربران انتخاب گردند.
  

• و دیگر از لحاظ اینکه چنین هیاتی در عمل اولا تا چه حد شفاف عمل خواهد کرد و ثانیا تا چه حد قدرت و استقلال خواهد داشت برای تصمیم گیری. اینها نکاتی هستند که بایستی به روشنی و صراحت مطرح و برای کاربران روشن گردند و تنها در صورتی این طرح و برنامه میتواند به موفقیت و قبول عمومی برسد که این جوانب به روشنی و شفافیت بیان و انجام شوند.
  

دوستان، عذر میخواهم از اینکه این متن طولانی شد، انگار مثل کسی که قبل از سفر سر میز غذا مینشیند ولع داشتم که برای این چند روزی که دسترسیم منقطع خواهد بود هم بنویسم. اما در هر حال امیدوارم مطلب را بخوانید و در مورد تمام جنبه های آن، مثبت و منفی و نیز چیزهائی که به ذهن من نرسیده است حتما نظرات خودتان را بگوئید تا مطرح شوند و بر مسیر این وقایع تاثیر بگذارند.

با تشکر مجدد از همه شما به خاطر حضور پیگیرتان که تا اینحد موثر بوده است، و با امید پیروزی تفکر آزادی و گسترش و تعمیز هرچه بیشتر فرهنگ آزاد اندیشی در کشورمان.